Melaye Cizîrî, sadece Kürt edebiyatında bir şaheser olarak kabul edilen Divân'ın sahibi bir şair değil, aynı zamanda İslam düşüncesinin bir çok disiplinine vakıf bir sûfî düşünürdür. O, divanında özellikle nazarî konularda İslam düşünce ekollerine ve bu ekollerin önemli meselelerine değinmiştir. Bu çerçevede onun İslam felsefesinin meş-şâî, işrâkî ve sûfî yönelimlerine olan ilgisi dikkat çekmektedir. Onun tasavvuf felsefesini merkeze alıp diğer disiplinleri tasavvuf perspektifi ile ele alan çizgisi, 17. yüzyıl İslam düşüncesinin genel karakterini yansıtır. Öte yandan Mela, bir sûfî'nin hakikat tecrübesinin tüm basamaklarını da divanında işlemiştir. Aynı zamanda tasavvuf tecrübesinin hakikat-mecaz, nur, tecelli, marifet, insan ve aşk gibi temel meselelerini okuyucunun dikkatine sunmuştur. Elinizdeki eser, Mela'nın hakikat yolunda düşünsel ve mistik birikimini felsefî analizlerle ele almakta ve Mela'yı akademik çevrelerin ilgisine sunmaktadır.