Müslüman bilim insanlarını ve düşünürleri; Doğa, doğa olayları ve canlılar dünyası ile ilgilenmeye,bilimsel çalışmalara motive eden şey neydi? Kuşkusuz bunun nedeni,öncelikle içinde bulundukları sosyo-ekonomik koşullar ve ihtiyaçlar idi.Onları bilimsel araştırmaya güdüleyen bir başka sebep ise,hemen her gün inceledikleri Kur'an'nın,doğayı araştırmaya teşvik eden mesajları idi. Bu mesajlarda sık sık doğaya,doğa olaylarına ve canlılar dünyasına dikkat çekiliyor; bunların gözlemlenmesi ve incelenmesi teşvik ediliyordu.
Nitekim Nazzam (775-845); kumun (potansiyel) ve zuhur (açığa çıkma) teorilerini (Vakıa, 56/71-72; Yasin, 36/80); Cahız (776-869) mutasyon fikrini (Bakara, 2/65) ilgili ayetlere dayandırmıştır.Biruni (973-1051), Dünya Güneş ve Ay'ın yaratılmas süresinin bizim saydığımız anlamda 'gün' (24 saat ) olmayacağını, bu sürecin binlerce yıl süren bir yaratılma ile mümkün olabileceğini (Hacc,22/47; Secde 32/5; Meariç, 70/4); yaratılışın başlangıcı ve geçmişe ilişkin bilgilerin çoğu kez hurafelere dayandığını (İbrahim, 14/9) ilgili ayetlerle insanın yaratılmasını açıklarken,(Hicr, 15/26-29; Nuh,71/14,17 ) söz konusu ayetleri referans almıştır.
Darwin (1809-1882)'den önce,İslam dünyasındaki bazı bilim insanları ve düşünürler,doğa üzerinde yaptıkları gözlemler veya bu gözlemlere dayalı felsefi çalışmalar sonucu vermişlerdir.Nazzam,türlerin,basit (ilkel) türlerden kompleks türlere doğru çok uzun zamanda evrimleşmesinden;Cahız ve Biruni, eserlerinde,doğal seçilimden ve mutosyon fikrinden; İbn Miskeveyh (940-1030) ve İbn Haldun (1332-1406) canlılar arasındaki hiyerarşik sınıflandırmadan söz etmişlerdir.