“Genç öğretmenim! Yarınki yaşam sizin güçlü elleriniz arasında doğacaktır. Geleceği elde etmek için devamlı ağır görevler yüklenerek yürüyeceksiniz. Var olan yaşama, yıldan yıla artan bir güç ve gittikçe çoğalan bir hızla ilerleyeceksiniz. Bu yükselme yolunuzda sayısız zorluklarla karşılaşacaksınız. Bu zorluklar, sizin azminizi çoğaltmaktan başka bir işe yaramayacaktır.“

Milli Eğitim Bakanı Mustafa Necati, Millet Mektepleri açılış törenleri için konuşmasını yazdı. Özellikle köy kadınlarına okuryazarlığı bir an önce öğretmek gerekiyordu. Köy anaları okuryazar olursa, onların çocukları da okuryazar olurdu. Üç yılda bir milyon kişi hedeflemişti. Üç yıl bittiğinde okuryazarlığını sürdürebilecek durumdaki yurttaş sayısı, bir milyon iki yüz kişi oldu. Ama hiçbir bakanlık görevlisi hedefi aşan bu sayıyı Necati Bey’e söyleyemedi.

Mustafa Kemal Paşa’nın onayıyla ilk meclise seçilmiştir Mustafa Necati. Kurtuluş Savaşı’nda Müdafaayı Hukukçu ve gerektiğinde Kuzey Ege dağlarında Kuvayı Milliye Müfreze Komutanıdır...
Milli Eğitim Bakanlığı süresinde yeni harf, yeni rakam, yeni ölçü birimleri kanun tasarılarını hazırlayan, planlayan, kanunlaşması ve Millet Mektepleri’yle uygulanmasına öncülük eden, devrimci bir devlet adamı...

Lozan Antlaşması’nın kabulünden hemen sonraki uygulamalarda zorunlu göçle ilgili esasları koyan, ilk Mübadele, İmar ve İskân Bakanı... Hilafetin kaldırılmasından sonra İslami Hukuk döneminin sona ermesine emek veren bir Adalet Bakanı...
Mustafa Necati, Köy Mektepleri ve Köy Enstitüleri’nin düşünsel temellerini attı. Türkiye’de öğretmenlik onun döneminde itibarlı bir meslek oldu.
Millet Mektepleri’nin açılacağı gün, 1 Ocak 1929’da otuz beş yaşında öldü.

Vakitsiz ölüm haberini alan Atatürk’ün ağladığı aktarılır.
Cumhur Utku, “Devrimin Çoban Yıldızı Mustafa Necati“de Türkiye Cumhuriyeti’nin temellerini atan gerçek devrimcilerden Mustafa Necati Uğural’ın, kısa yaşamöyküsünü, bir roman kurgusu içinde anlatıyor.
Fotoğraflarıyla...